๓๘. ปางสมาธิเพ็ชร
พระพุทธรูปปางนี้ อยู่ในพระอิริยาบถนั่งเป็นพิเศษ คือนั่งขัดสมาธิไขว้พระชงฆ์ ยกฝ่าพระบาททั้งสองหงายขึ้นมาวางบนพระเพลา พระหัตถ์ทั้งสอง ก็ยกขึ้นมาวางซ้อนกัน ทับฝ่าพระบาทอีกทีหนึ่ง นิยมเรียกว่า พระขัดสมาธิเพ็ชร
พระพุทธรูปปางนี้ มีตำนานดังนี้
พระปางสมาธิเพ็ชร นิยมสร้างขึ้นเป็นพระบูชาสำหรับคนเมื่อพระเกตุเสวยอายุ
ตำนานพระพุทธปางนี้ ไม่ปรากฏ ทราบกันแต่เพียงว่า เป็นปางประทับนั่งพักในเวลากลางวัน ความจริงการนั่งท่านี้ไม่ใช่นั่งสบาย จะว่านั่งพัก็ดูกระไรอยู่ กลับจะตรงข้าม สังเกตดูตามอาการจะต้องเป็นเรื่องทรง ตั้งพระทัยทำอะไรสักอย่างหนึ่ง ไม่ใช่นั่งพักหาความสบายอย่างนั่งไขว้ห้าง แต่ไม่มีเรื่องเล่าไว้ จึงไม่อยู่ในวิสัยที่จะยกขึ้นพูดเอาเองตามใจชอบ ขอฝากผู้สนใจในพระปางนี้ ไว้จะพึงค้นคว้าสืบไป
พระปางนี้ ในสมัยก่อน คงจะมีผู้สนใจน้อย จึงหาชมยาก จะมีบ้างก็เป็นพระขนาดเล็ก ในสมัยรัตนโกสินทร์ สมเด็จพระจอมเกล้าฯ รัชกาลที่ ๔ ทรงนำสร้างขึ้นเมื่อปลายรัชกาล เรียกว่าพระนิรันตราย แต่ก็เป็นพระขนาดเล็ก แบบพระบูชา มีคนศรัทธาสร้างตามเสด็จน้อย ไม่เหมือนปางทรงเครื่อง ซึ่งสมเด็จพระนั่งเกล้าฯ รัชกาลที่ ๓ ทรงนำสร้าง ปรากฏว่า มีคนศรัทธาสร้างตามเสด็จมากมาย แม้เมื่อในปลายรัชกาลที่ ๖ สมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ ทรงสร้างพระนิโรคันตราย เป็นพระบูชา อย่างพระนิรันตราย ในรัชกาลที่ ๔ ก็ไม่โปรดแบบสมาธิเพ็ชร โปรดแบบสมาธิธรรมดา
ดังนั้น พระปางสมาธิเพ็ชร จึงมีน้อย หาบูชายาก ในที่ทั่วๆไปไม่สู้จะเห็นนัก
( จากหนังสือตำนานพระพุทธรูปปางต่าง นิพนธ์ของ พระพิมลธรรม ราชบัณฑิต ( ชอบ อนุจารี มหาเถระ จัดพิมพ์โดย โครงการมูลนิธิหอไตร ๒๕๓๓ หน้า๑๖๕-๑๖๗)
